Nu hebben we toch even rust verdiend

We zijn op onze kamer direct in bed gekropen en ik heb zelfs de oproep voor het ochtendgebed niet gehoord. De eerste nacht echt slapen, na een woelige en drukke week. Ik weet zelfs niet waar mijn jetlag is. Want alles was vanaf vorige vrijdag tot nu totaal door mekaar, dat ik geen idee heb of ik überhaupt een jetlag heb gehad dit keer.   

Donderdag was dan de eerste dag zonder "zorgen". Chinees ontbeten in een "top restaurant" om de hoek van het hotel. Ik ben naar de kapper geweest bij een schoolvriendin van Ton, ik heb een zeer goeie massage genoten in een massageschool (300THB voor 2u) en we hebben de lunch genomen en wat gerust. Om 18u hadden we afgesproken met de ex-schoolkameraden iets gaan eten. Vrolijk weerzien. Ik ken er ook al een paar van ondertussen. En na wat Karaoke en veel te veel eten en voldoende vloeistoffen werd de rekening gebracht: 400THB per persoon. 12Euro voor een hele avond vertier.

Slecht geslapen en deze morgen koffers gepakt en treinticket gaan scoren. 2u vertraging. Damn. Ok Nothing to do about it. We can only feel more like home :-)

This delay was sponsored by...

Nu zitten we in de trein naar HatYai. Eerste klas met airco en elektriciteit. Twee uur te laat aan het tuftuffen aan een toch wel redelijke snelheid van 85 km/u. Time for a short holiday denk ik.

Wat een avontuur was dit toch? Ben het nog volop aan het verwerken en dit schrijven was een deel van het proces. Nu nog de innerlijke rust terug vinden na deze bewogen week. Komt wel goed. Ton, bedankt dat ik deze zeer bijzondere en intieme momenten mocht meenemen als ervaring.

Na de crematie...

Woensdag ochtend dan om 5u15 gewekt door de luidspreker van de moskee, die blijkbaar recht op onze ruit gericht was. Gelukkig zijn we al veel gewoon en ons bioritme slaat helemaal tilt. Wat maakt het. Bedankt Allah, zo moesten we de wekker niet afwachten om op te staan.

Stipt om 6u25 is het nichtje ons dan komen oppikken. Tegen 7u waren we in Sungai Padi en kon het … eten beginnen. De gebakken rijstnoedels met varkensvlees werden wild gebakken in een enorme wok en geroerd met spades. Stirred not shaken. 

De vrouwen waren weer van gisteren middag bezig geweest met het maken van (opnieuw eten) voor de aanwezigen en vooral voor de monniken. De wagens werden geladen met vanalles: tientallen kookpotten, ventilatoren, bezems, gasfles, kookplaat, water, TL-lampen,…

Tegen 8u vertrokken we dan terug naar de tempel, waar het creatorium boven nu was afgesloten met een rolluik. In een ruimte eronder stond een metalen bak klaar met wat zwart en wit gruis. Me wat water en een spatel werd een menselijk lichaam gevormd van de assen. Op de plaats van de mond werd het "slachtoffer" te drinken gegeven en als de er wat water overal in de metalen bak stond werd iedereen van de familie, mezelf incluis gevraagd om mee te helpen zoeken naar stukken botjes in de assen. Duidelijk dat er maar een klein deel van de boten in de bak lagen, want er waren geen stukken groter dan een muntstuk te vinden en de hoeveelheid was maximum 1kg inclusief de koolresten. Als we samen zo een tiental stukjes stevig bot hadden (een halve hand vol) werden die gewassen en meegenomen naar de tempel. De rest van de assen werd in een gat naast de tempel gekieperd bij het "restafval". Onder vrij veel vrolijkheid werden de handen dan gewassen onder een kraan aan de tempel en dan moesten  we wachten op de monniken.

Na een uurtje kwamen ze kijken (zo rond 10u30) en begon een nieuwe ceremonie. Eerst moest iedereen helpen, om haar laatste make-up aan te brengen met talk poeder over de botjes op een doek in de beker.  Er werden veel mantra's gezongen (echt heel mooi als die stemmen klinken door de tempel), we hadden een vracht giften mee voor de tempel en den draad liep dit keer van de urne tot aan de monniken doorheen heel de grote zaal.

Mijn gat en mijn voet begon net weer pijn te doen als dit deel was afgelopen tegen 11u45. Dan hebben de monniken gegeten en moesten we wachten tot ze gedaan hadden met eten. Tegen 13u waren ze buikje rond, zoals het hoort en mochten  wij ook eten. De hall was ondertussen helemaal opgeruimd en gepoetst. De schrijn waar de beker met de botjes op stond werd aan de kant geschoven en de metalen beker uit de grotere urne gehaald. Behalve den draad afrollen en zingen hebben de monniken eigenlijk niets gedaan. Het personeel en de familie was druk in de weer met aanbrengen van attributen en het organiseren van het gebeuren.  De zus van Ton heeft 4 dagen lang onafgebroken enveloppes met geld ontvangen en de rekeningen gemaakt om alles te kunnen organiseren.  Iedereen betaalt 100THB of wat ze kunnen missen om het eten en de ceremonies te bekostigen. Ton vertelde me dat er 4 varkens waren geslacht voor het feest ter waarde van 30.000THB of 750 Euro. Daarvoor moeten al veel mensen per familie een briefje van 100 geven, nietwaar. En dat naast de kilo's ander eten, de vis, de garnalen, de dranken, de 800 liter box met ijs die zelfs een keer moest hervuld worden. 

Dan was het weer even wachten, want na het eten moeten de monniken even rusten. Tegen 14u30 was het dan tijd voor het laatste moment. Dit was dan voor mij het derde emotionele, zeer symbolische moment. De eerste was de laatste douche, de tweede was het "op de brandstapel leggen".  Bij dit afscheid worden de botten in een wit doekje gewikkeld en vastgeknoopt met een draad (daar is ie weer) neergelaten in een stupa of chedi, zo een puntig klein huisje met een kleine opening. Het bundeltje wordt in de kleine opening gehangen. De draad hangt met het bolletje touw naar buiten en iemand van de familie houdt dat vast. Iedereen houdt iedereen vast, de monnik mompelt iets en iedereen steekt een stokje wierook aan. Dan "laten we met zijn allen de overledene los" en het bundeltje valt voor eeuwig en altijd buiten bereik van de levenden, bij de andere doden. Dat moment was voor iedereen duidelijk wel emotioneel. Van zodra dit achter de rug was keerden we naar huis waar de vrouwen ondertussen … aan het afwassen waren. Want de gehuurde kookpotten, glazen en het keukengerief moest terug naar de gemeente. En natuurlijk was er nog wel eten over. En Thai Whiskey en bier… Tegen 18u hebben we afscheid genomen van iedereen. Maybe see you next time.

Op naar Sungai Kolok

Nu was er thuis nog werk veel aan de winkel. Want om ongeluk te vermijden, moest alles van de feestelijkheden vandaag nog worden afgebroken. We keerden terug naar het huis, met achter ons de vlammen die de nis likten achter de grote stalen deur. Thuis waren we rond 15u00 en dan was er … cooking. Eten en drinken tot 17u30. Iedereen vrolijk. 

Die avond zijn we dan maar naar Sungai Kolok City verhuisd naar Green View boutique hotel. Naar een veel mooier zusterhotel van de golf club (en bleek ook nog goedkoper te zijn ook), al bij al meteen veel aangenamer. Drie jaar geleden zou ik op basis van de indianenverhalen hier nooit hebben willen logeren. Ondertussen weten we, dat de meeste verhalen hetzelfde zijn als bij ons. Veel mensen van "den buiten" zeggen ook: "let op, het is er gevaarlijk" als je naar Oostende gaat, om dat maar van een bezoek aan Brussel te zwijgen.  Sungai Kolok is echt geen aangename plek om op vakantie te komen. Maar als je hier moet zijn, dan is het wel OK. We hadden de bagage klaar gezet op de kamer en de golf club heeft die netjes naar het andere hotel gebracht terwijl wij de hele dag onderweg waren.

We zijn op bed gaan zitten met kleren aan om 18u30 en weten dan niets meer tot we ergens om 21 zijn we wakker geworden. Dat was een duidelijk teken. We zijn moe… Maar niet getreurd de volgende ochtend zouden ze ons komen halen om 6u30. Damn.

Begrafenis in Thailand

Familie bleef de hele nacht waken en kaart spelen om niet in slaap te vallen. Ik zag wat bedrukte gezicht, en ton was erg emotioneel, maar ik zag niemand huilen. Een beetje onzeker over de belevenissen van de afgelopen 24u en doodmoe, maar emotioneel aangeslagen kropen we in bed. Veel slapen lukte niet, maar toch weer een paar uur, genoeg om een nieuwe dag door te komen.

De volgende ochtend zou er weer een ceremonie zijn over de middag en dan 's avonds nog eens.  We besloten om tussen de twee ceremonies naar ginder te gaan om toch wat te kunnen praten en bij de familie te zijn, zonder de hele tijd te moeten op de grond zitten. In de ochtend gingen we tot in het centrum voor een ontbijt, want het restaurant was nog steeds niet open. We liepen er wat rond tot het nichtje ons kwam halen net over 12. Toen we terug onder tent zaten vroeg Ton: "waarom zitten we hier eigenlijk". En inderdaad. Behalve wachten op onze transfer terug en af en toe hallo zeggen gebeurde niets. Ton gaf iemand 1000THB en stuurde die om 2 dozen bier. We dronken af en toe een pintje om de tijd te doden.

Ondertussen bleef het volk komen en gaan. Constant zeker 50-100 mensen aanwezig en 30 vrouwen aan het koken. In de namiddag hadden we opeens stoelen te kort (er waren er 200) om iedereen te laten zitten.

De anderen hadden het bier ook gevonden en al snel was het op en over met onze pintjes. Dan tegen 17u maar naar het hotel terug voor een hapje (we hebben ononderbroken gegeten van 12u30 tot 17u). En tegen 21u, na het inpakken zijn we doodmoe in bed gevallen. We zouden de volgende ochtend om 7u opgepikt worden, want we moesten op tijd zijn voor de plechtigheden van de crematie. We wilden niet blijven op het resort van het golfterrein. De cabines waren ondertussen nog meer achteruit gegaan, het toilet nog steeds snel verstopt en het restaurant bijna altijd gesloten. Als er dan niets in de buurt is zit je wel in de rats.

Bij aankomst in Sungai Padi was daar al de drukke bedrijvigheid. Vrouwen waren (alweer) aan het koken. Veel mensen waren komen kijken voor de voor voorlaatste plechtigheid. Eerst eten, eten, eten… "Kin Kwaew" klonk het overal: "kom eten"… Na een tijdje antwoorden iedereen "Kin leauw", kheb al gegeten. Opeens werd het druk. Oranje mannen doken op en iedereen kwam samen in de woonkamer voor de plechtigheid. Opnieuw werd de draad afgerold en na een uurtje bidden en verschillende handelingen (bloemetje gaan leggen naast de kist, amulet gaan ophalen) waren we weer in de tuin aan het wachten… Het werd middag. 

Tegen 13u werd opeens alles (de bloemen, de papieren bloemetjes, het matje waarop ze sliep in vuiniszakken, op de pickup's geladen. De kist werd uit de frigo gehaald en ook op een pick-up truck gehesen. Op naar de tempel. Nog steeds niemand een traan zien laten. Wel hier en daar bedrukte gezichten, maar net zo goed grapjes, lachen telefoneren en kletsen tijdens en na de ceremonie. Naast de tempel, in het woud was een soort hoog tempeltje met hoge schouw. Daar werd de kist naar boven gedragen. Alle aanwezigen hielpen dan met het uitpakken van het dode lichaam en de witte doek werd losgemaakt. Er stond een metalen rolwagen klaar met houtskool, een oversized BBQ op wielen. Daar werden een paar kilo wierook op gelegd en dan tenslotte het lichaam met gezicht naar beneden. Iedereen voegde nog een stukje houtskool toe. Een tweede wit doe werd over haat gelegd en rijkelijk nat gegoten met benzine. De BBQ ging in de nis. De metalen 3/4 deur werd gesloten en een lontje met dezelfde papieren bloemen as die we bij de kist hadden gelegd werd aangestoken en door een opening aan het witte doek gehouden. 30 seconden later zagen we de nis in lichterlaaie. De rook kwam uit de schoorsteen en iets onwezenlijks ging door me heen. Iedereen was op dat moment even stil, maar daarvoor en daarna was het alsof er niets gebeurd was. 

Ton was erg stil geweest en had een droevige blik gehad die laatste minuten. Hij keek opeens omhoog naar de rook en zag een vliegtuig aan de hemel. "She is taking the airplane. First time. What is that plane?". Ik keek snel op Flightradar24 het was de SIN-FRA van SQ. "Oh" zei Ton met een glimlach "She is going to Europe". Dat was het einde van de droefheid. Het zag er voor iedereen uit als een verlossing. Het vuur achter het crematorium waar de bloemen en de matras werden verbrand laaide ook op.

Dringend naar Thailand

Halfsoverkop boekte ik afgelopen vrijdagnacht twee tickets Bangkok voor vertrek de volgende ochtend. De laatste plaatsen op het vliegtuig waren nu gevuld. Ton had bericht gekregen dat zijn mama  opeens heel erg achteruit was gegaan en dat ze alleen nog zijn naam uitsprak en hem wou zien. Op drie uur tijd was alles geregeld, van verlof tot tickets, van de koffers inpakken tot doodmoe in bed vallen om toch een paar uur te slapen. 's morgen vroeg op alles voorbereiden om het vogeltje onderdak te bezorgen,  een beetje opruimen, de vuilnis wegbrengen en dan snel naar Zaventem.

Alles verliep netjes en snel. We hadden een super crew op de vlucht en met een vluchttijd van 10u05 misschien wel de kortste tocht naar Thailand ooit. De hele rit vloog de A350 aan +1000km/u ground speed met een flinke tailwind.

Op Savarnabhumi Bangkok (leerden we de volgende dag) was deze zondag de drukste dag ooit met meer dan 200.000 passagiers. We hebben daar niets van gemerkt en maar fijn ook. We zijn een dutje gaan doen in een nabij hotel en toen we daar de wifi hadden opgezet bereikte ons het nieuws dat we … te laat waren. De mama was al gestorven.

Tja…  dan zijn we tegen 12u terug naar de luchthaven gekeerd voor onze vlucht naar Narathiwat. Ik vond het al een erg dure binnenlandse vlucht met Thai Smile. Normaal kosten binnenlandse vluchten niet veel, maar ja. Het is nu hoogseizoen en we zitten echt last minute te boeken. Bij de check-in op Savarnabhumi zei de counter lady, dat we in de Royal Orchid lounge mochten, aan boord werden we verwend met een lege stoel tussen ons en kregen we een business class service. Wel, de prijs was ik alweer vergeten na deze premium economy ervaring.  

Daar begon dit avontuur en de emotie pas echt. Hoe verloopt nu zo een rouwperiode in een normaal gezin in Thailand?

Het nichtje haalde ons af op de luchthaven en toen we in het ouderlijke huis aankwamen waren we net op tijd (ze hebben op ons gewacht) om te beginnen met de tweede ronde.

Op het pleintje voor het huis, was een enorme tent opgetrokken, overal stonden tafels en stoelen. Tientallen vrouwen waren aan het koken. Overal pruttelden woks en kookpotten.     

Ze was al gewassen ingespoten met een bewaarmiddel en aangekleed en lag op het bed. Het bed waar ze gestorven is, met ernaast haar moeder (96), die wezenloos voor zich uit keek. Daar lag een heel mager lichaam bedekt met doeken. Haar hand werd vanonder het doek gehaald, de vingers gekromd en boven een kom gehouden door Ton. De rest van de familie was bloemen gaan plukken in de tuin. In een andere kom werd water met de bloemblaadjes gemengd. Iedereen begaf zich naar de ruimte om haar laatste douche te geven. Iedereen nam een kommetje met water bloemblaadjes aan van de zus, en goot het over de geopende hand. De bloemblaadjes bleven in de hand liggen, het water liep erdoor in de kom. Dit ging door tot iedereen die aanwezig was (een kleine 100 mensen) haar hadden helpen douchen voor de laatste keer.

Dan werd het doek verwijderd en werd ze klaargemaakt voor de volgende stappen. Het lichaam werd op een witte doek gelegd, de grote tenen en de handen vastgebonden met een boeketje en een kaars tussen de vingers. Dan was ze klaar voor de bekisting. Veel stelde de kist niet voor. Een houten bak met een stuk zwarte plastiek in vastgeniet. De witte doek werd dichtgebonden rond haar lichaam met een paar witte koorden en de rest van het doek werd als een tulband over het hele gezicht geknoopt.  Dan werd ze in de kist gelegd en de kist ging naar de living van haar huis waar de herdenking zou plaatsvinden. Daar stond een "tempelfrigo" opgesteld, war de kist in geschoven werd. De komende 36u zou dit haar verblijfplaats worden. 

Er werd ondertussen enorm veel gekookt en gegeten. We dronken een biertje en zaten wat rond te hangen tot 19u. De monniken kwamen dan langs voor een ceremonie. "Den draad" werd afgerold en we gingen voor een uurtje werken aan een pijnlijke kont en pijnlijke knieën. Bij alle Boeddhistische ceremonieën is er een witte draad die gelegd en die houden ze vast tijdens het bidden. Ik ga er de juiste symboliek nog eens van opzoeken, maar voor mij is dat 'den draad'. Na een dik uurtje bidden,  vertrokken de monniken weer en konden we ook naar ons hotel. Eigenlijk wou niemand meer tot in Songai Kolok rijden na 20u30, maar ja voor ons dan misschien toch. En zeker het nichtje mocht al niet met ons naar ginder alleen. Na een kwartier discussie (ik had me al mentaal voorbereid om op de grond te slapen daar) waren ze het dan toch eens dat de drie jongste meiden en het zoontje (4jaar) van de nicht ons dan toch zouden brengen. Met een man (van 4 jaar) erbij was het dan toch veiliger.  We raakten veilig en wil in het hotel, maar het restaurant was al dicht. Dan maar zonder (nog eens te) eten naar bed. We waren niet echt tekort gedaan.